ความเป็นมาของพระโกศพระบรมอัฐิ

พระโกศพระบรมอัฐิ คือ พระโกศสำหรับบรรจุ พระบรมอัฐิของพระเจ้าแผ่นดิน สมเด็จพระราชินีหรือพระ ประยูรวงศ์มาแต่อดีตมักสร้างด้วยโลหะมีค่า เช่น ทอง เงิน หรือโลหะอื่นแล้วอะไหล่ด้วยทองประดับอัญมณีหรือรัตนชาติ

การสร้างพระโกศพระบรมอัฐิ  เพื่อให้สวยงามสมพระเกียรติมีลักษณะรูปทรงกระบอก ประกอบด้วยส่วนฐาน ส่วนตัวพระโกศที่เป็นทรงกระบอกปากผายและฝาสำหรับปิดส่วนบน รูปทรงโดยรวมอาจเป็นแปดเหลี่ยมหรือทรงกลมแล้วแต่ความเหมาะสม ถ้าเป็นระดับสูงมักมียอดทรงมงกุฎประดับด้วยพุ่ม หรือฉัตรตาม ฐานันดรศักดิ์ประดับตกแต่งให้งดงามสมพระเกียรติด้วย ดอกไม้เอวที่ส่วนฐาน ดอกไม้เพชร หรือดอกไม้ไหว้ที่ส่วน ฝาและเฟื่องพู่ระย้าที่ปากฝาพระโกศ ภายในบรรจุพระโกศ ศิลาซึ่งทำด้วยศิลาสีขาวเป็นทรงกระบอกมีฝา เช่น เดียวกัน เพื่อใช้บรรจุพระบรมอัฐิ โดยพระโกศศิลาจะอยู่ชั้นในรอง จากพระโกศทองด้านนอก

ตามประเพณีหลังจากเสร็จสิ้นงานถวายพระเพลิง พระบรมศพ พระราชทานพระเพลิงพระศพ หรือเผาศพแล้ว จะมีการเก็บพระบรมอัฐิ พระอัฐิ หรืออัฐิ และพระบรมราช สรีรางคาร พระสรีรางคาร หรือเถ้ากระดูก นำไปบำเพ็ญ กุศลอีกครั้งหนึ่งก่อนจะนำไปเก็บรักษาบูชา ณ สถานที่ อันสมควร เพื่อแสดงความเคารพ ความอาลัยและความกตัญญู สำหรับพระบรมอัฐิ พระอัฐิ หรืออัฐิ และพระบรม ราชสรีรางคาร พระสรีรางคาร หรือเล้ากระดูกส่วนที่เหลือ มักนำไปลอยในแม่น้ำ ตามคติความเชื่อลัทธิฝ่ายพราหมณ์ ซึ่งเชื่อว่าเป็นการล้างบาปแก่ผู้วายชนม์ และเพื่อให้ได้ไปสู่ สรวงสวรรค์

ในส่วนพระโกศพระบรมอัฐิ พระอัฐิ นั้น ขณะที่เตรียมงานจะสร้างพระโกศพระบรมอัฐิ พระอัฐิ ควบคู่ไปตามโบราณราชประเพณี พระโกศพระบรมอัฐิพระมหากษัตริย์ และสมเด็จพระอัครมเหสีจะทำด้วยทองคำ ลงยาราชาวดี บางส่วนประดับเพชร พลอย เช่น ที่เฟื่องพุ่มยอด และเครื่องประดับอื่น ๆ ส่วนพระโกศพระอัฐิของพระบรมวงศ์ชั้นสมเด็จเจ้าฟ้าลงมาถึงพระองค์เจ้าต่างกรม ชั้นสมเด็จกรมพระยา ทำด้วยทองคำลงยา ทั้งนี้ในการสร้าง พระโกศพระบรมอัฐิ พระอัฐิ มักมีการจำลองแบบตามอย่าง ที่เคยสร้างอันสืบมาตามพระราชประเพณีโดยอาจแตกต่าง กันในส่วนรายละเอียด

งานสร้างพระโกศพระบรมอัฐิของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ครั้งนี้ แบ่งออกเป็น 4 รูปแบบ คือ พระโกศพระบรมอัฐิ ที่ประดิษฐาน ณ พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท พระโกศ พระบรมอัฐิที่จะทูลเกล้าฯ ถวายสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร พระโกศ พระบรมอัฐิที่จะทูลเกล้าฯ ถวายสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ และพระโกศพระบรมอัฐิที่จะทูลเกล้าฯ ถวายสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณ์วลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี และทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี

ฉัตรที่ใช้ประดับบนยอดพระโกศที่บรรจุพระบรมอัฐิ แบ่งเป็น 4 ชนิด คือ ฉัตรปรุทองคำกรุผ้าขาว 9 ชั้น ฉัตรทองคำลงยา 7 ชั้น ฉัตรทองคำลายโปร่ง 7 ชั้น ไม่บุผ้าขาวสำหรับพระอัฐิสมเด็จพระบวรราชเจ้า ฉัตรทองคำลายโปร่ง 7 ชั้น ไม่บุผ้าขาวสำหรับพระอัฐิ พระรัชทายาทหรือสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอที่ได้รับการ สถาปนาพระเกียรติยศขึ้นเป็นสมเด็จพระอนุชาธิราช เทียบเท่าสมเด็จพระรัชทายาท