คว่ำบาตร-หงายบาตร หมายถึงอะไรกันแน่?

คว่ำบาตร-หงายบาตร หมายถึงอะไรกันแน่?

แชร์เรื่องนี้
แชร์เรื่องนี้LineTwitterFacebook
กระแสข่าวเรื่องพิธีกรรมคว่ำบาตร-หงายบาตร โด่งดังขึ้นมาพร้อมกับข่าวการจัดงานฉลองแซยิดให้แก่พ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร อดีตนายกรัฐมนตรี แม้ไม่เป็นที่แน่ชัดว่ามีพิธีกรรมว่าด้วยการการคว่ำและหงายบาตรนั้นดำรงอยู่จริงหรือไม่ แต่ทั้งสองคำดังกล่าวก็มีความหมายอยู่จริงในทางพุทธศาสนา นอกจากเหตุการณ์ บิ๊กเซอร์ไพรส์ ที่พ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร อดีตนายกรัฐมนตรี ประกาศว่าจะเกิดขึ้นในงานวันฉลองครบรอบอายุ 60 ปีของเขาที่วัดแก้วฟ้า จ.นนทบุรี ในวันที่ 26 กรกฎาคมนี้แล้ว ยังมีกระแสข่าวออกมาอีกว่าทางกลุ่มผู้สนับสนุนพ.ต.ท.ทักษิณ เตรียมจะทำพิธี หงายบาตร แก้กรรมแก้เคล็ดให้แก่อดีตนายกรัฐมนตรี จากเมื่อคราวที่พระธรรมวิสุทธิมงคล หรือ หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน และนายสนธิ ลิ้มทองกุล แกนนำกลุ่มพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตย พร้อมด้วยพระสงฆ์วัดป่าจำนวนหนึ่ง เคยทำพิธี คว่ำบาตร พ.ต.ท.ทักษิณถึง 3 ครั้ง ในการต่อต้านการแต่งตั้งสมเด็จพระพุฒาจารย์ (เกี่ยว อุปเสโณ) เจ้าอาวาสวัดสระเกศราชวรมหาวิหาร เป็นผู้ปฏิบัติหน้าที่แทนสมเด็จพระสังฆราช

ไม่ใช่เพียงแต่จะมีความข้องเกี่ยวกับประเด็นความขัดแย้งทางด้านการเบางคนยังตั้งข้อสังเกตไปถึงขนาดว่า การทำพิธี คว่ำบาตร-หงายบาตร อาจเป็นการทำพิธีกรรมแก้กันระหว่างพระสงฆ์สายธรรมยุตกับมหานิกาย นั่นคือหลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน เป็นพระสงฆ์สายธรรมยุต ซึ่งเป็นที่เคารพของกลุ่มพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตย ขณะที่วัดสระเกศเป็นวัดฝ่ายมหานิกาย ซึ่งคนในตระกูลชินวัตรให้ความเคารพมาอย่างยาวนาน ดังนั้นการทำพิธีหงายบาตรจึงยังมีเรื่องของความแตกต่างระหว่างธรรมยุตกับมหานิกายเข้ามาเกี่ยวข้องด้วย

แม้จนถึงขณะนี้ ยังไม่มีใครสามารถระบุได้อย่างชัดเจนว่า คำว่า คว่ำบาตร-หงายบาตร นั้นมีความหมายในเชิงพิธีกรรมหรือไสยศาสตร์จริงหรือไม่ อย่างไรก็ตาม ทั้งสองคำดังกล่าวกลับมีความหมายในเชิงพุทธศาสนา ดังที่พระธรรมกิตติวงศ์ เคยระบุไว้ในหนังสือ ภาษาธรรม ว่า

คว่ำบาตร หมายถึง การที่พระสงฆ์พร้อมใจกันทำสังฆกรรมสวดประกาศลงโทษคฤหัสถ์ผู้คิดร้ายต่อพระพุทธศาสนาหรือพระสงฆ์เพื่อให้รู้สึกตัวและเข็ดหลาบ วิธีลงโทษคือไม่คบหา ไม่พูดคุยด้วย และไม่รับอาหารบิณฑบาต โดยอาการเหมือนคว่ำบาตรเสีย ไม่ยอมเปิดบาตรรับอาหารจากผู้นั้น วิธีการเช่นนี้สม่อนถือว่าเป็นการลงโทษที่รุนแรงสำหรับผู้ที่เป็นพุทธมามกะ ทำให้ผู้นั้นได้รับความเดือดร้อนมากเพราะไม่ได้ทำบุญใส่บาตรพระ เป็นการขาดโอกาสที่จะได้สร้างบุญบารมี

โดยการ คว่ำบาตร ครั้งแรกในทางพุทธศาสนา เกิดขึ้นเมื่อครั้งที่ เจ้าวัฑฒลิจฉวี กล่าวให้ร้าย พระทัพพมัลลบุตร ว่าเป็นชู้กับภรรยาของตน เมื่อคณะสงฆ์สอบสวนแล้วพบว่าเหตุดังกล่าวไม่เป็นความจริง จึงประกาศคว่ำบาตรเจ้าวัฑฒลิจฉวี

ส่วน หงายบาตร หมายถึง การที่พระสงฆ์พร้อมใจกันทำสังฆกรรมประกาศยกโทษให้แก่ผู้ที่ถูกคว่ำบาตร หลังจากผู้นั้นรู้สำนึกและยอมขอโทษพระสงฆ์ พร้อมทั้งปฏิญาณว่าจะไม่ประพฤติเช่นนั้นอีก

อย่างไรก็ตาม จนถึงบัดนี้ ดูเหมือนยังคงไม่มีใครแน่ใจว่า การ หงายบาตร ที่อาจเกิดขึ้นในวันจัดงานฉลองแซยิดให้พ.ต.ท.ทักษิณนั้น จะมีความหมายในแง่มุมใดกันแน่

แชร์เรื่องนี้
แชร์เรื่องนี้LineTwitterFacebook